Przełomowa decyzja dla osób z niepełnosprawnościami
W lutym 2024 roku Unia Europejska podjęła ważny krok w kierunku poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnościami (OzN), osiągając porozumienie w sprawie wprowadzenia ogólnoeuropejskiej Karty Osób z Niepełnosprawnościami. Decyzja ta ma na celu ujednolicenie systemu uznawania niepełnosprawności w całej UE.
Dotychczasowe problemy
Do początku 2024 roku brak jednolitego systemu prowadził do sytuacji, w których ta sama osoba mogła być uznana za niepełnosprawną w jednym kraju członkowskim, a za całkowicie zdrową w innym. Ilustruje to przypadek, który miał miejsce w ostatnich latach:
Pewna kobieta poruszająca się na wózku inwalidzkim, posiadająca belgijską legitymację osoby z niepełnosprawnością, doświadczyła poważnych trudności podczas podróży koleją w Wielkiej Brytanii. Mimo oczywistej niepełnosprawności i posiadania oficjalnego dokumentu, jej belgijska legitymacja nie została uznana przez brytyjskiego przewoźnika. W rezultacie odmówiono jej możliwości wykupienia w pociągu specjalnego miejsca przeznaczonego dla osoby na wózku.
Główne założenia nowej Karty
- Zastosowanie głównie podczas podróży i krótkoterminowych pobytów w innych krajach UE
- Uznawanie niepełnosprawności we wszystkich krajach członkowskich
- Zapewnienie takich samych przywilejów jak dla lokalnych OzN (np. zniżki, pierwszeństwo wejścia)
- Objęcie transportu publicznego (z małymi wyjątkami)
- Bezpłatne wydawanie i przedłużanie Karty
- Zabezpieczenie danych osobowych zgodnie z RODO
Korzyści dla uczestników programów mobilnościowych
Karta obejmie również osoby biorące udział w programach takich jak Erasmus+ czy Solidarity Corps, zapewniając im takie same przywileje jak lokalnym studentom z niepełnosprawnościami.
Ograniczenia
Karta nie obejmie osób przeprowadzających się do pracy lub na pełnowymiarowe studia za granicę, ani nie zapewni ochrony socjalnej poza granicami ojczystego kraju.
Wdrożenie
Proces wdrażania Karty potrwa około 42 miesięcy od momentu przyjęcia przepisów:
- 30 miesięcy na transpozycję regulacji UE do przepisów krajowych
- 12 miesięcy na wprowadzenie przepisów w życie
Oznacza to, że pełne wdrożenie Karty można przewidywać na koniec 2027 lub początek 2028 roku.
Opinie środowiska OzN
Yannis Verdakastanis, szef Europejskiego Forum Niepełnosprawności (EDF), uważa porozumienie za zwycięstwo ruchu na rzecz osób z niepełnosprawnościami, mimo długiego okresu wdrażania.
Alejandro Moledo z EDF podkreśla znaczenie nowej Karty: „Najważniejsze jest to, że daje ona możliwość uznawania niepełnosprawności we wszystkich krajach członkowskich”.
Perspektywy na przyszłość
Wprowadzenie ogólnoeuropejskiej Karty Osób z Niepełnosprawnościami jest znaczącym krokiem w kierunku pełnego włączenia OzN w życie społeczne UE. Organizacje reprezentujące OzN zapowiadają dalsze starania o rozszerzenie jej zakresu w kolejnych latach, w tym podczas nowej kadencji Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej po wyborach w czerwcu 2024 roku.
EDF planuje lobbować za objęciem Kartą również osób przeprowadzających się do pracy lub na studia za granicę oraz za zapewnieniem ochrony socjalnej poza granicami ojczystego kraju.
Mimo pewnych ograniczeń i długiego okresu wdrażania, nowa Karta jest postrzegana jako kamień milowy w walce o prawa osób z niepełnosprawnościami w Unii Europejskiej.