Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich, Stanisław Trociuk, zwraca uwagę na niepokojący paradoks: nowe świadczenie wspierające dla osób z niepełnosprawnością, wprowadzone od stycznia 2024 roku, może przynieść efekt odwrotny od zamierzonego. Wliczanie tego świadczenia do dochodu przy ustalaniu odpłatności za usługi opiekuńcze prowadzi do drastycznego wzrostu kosztów tych usług.
Skala problemu
Problem najlepiej ilustruje konkretny przykład zgłoszony do RPO: osoba otrzymująca świadczenie wspierające w maksymalnej wysokości (220% renty socjalnej, czyli 3919 zł) doświadczyła wzrostu miesięcznych opłat za usługi opiekuńcze z 560 zł do 3700 zł. W efekcie znacząca część nowego świadczenia musi zostać przeznaczona na pokrycie zwiększonych kosztów niezbędnej opieki.
System naliczania opłat
Wysokość odpłatności za usługi opiekuńcze zależy od trzech głównych czynników:
- Miejsca zamieszkania – gminy samodzielnie ustalają koszty i zasady odpłatności
- Progów dochodowych i faktycznego dochodu osoby:
- Próg dla osoby samotnej: 776 zł
- Próg dla osoby w rodzinie: 600 zł
- Przekroczenie progów skutkuje częściową odpłatnością, rosnącą proporcjonalnie do dochodu
- Wysokości minimalnego wynagrodzenia i minimalnej stawki godzinowej
Zakres usług opiekuńczych
Usługi opiekuńcze obejmują:
- Pomoc w codziennych potrzebach życiowych
- Opiekę higieniczną
- Zaleconą przez lekarza pielęgnację
- Wsparcie w utrzymywaniu kontaktów z otoczeniem
Dodatkowo dostępne są specjalistyczne usługi opiekuńcze, dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez wykwalifikowany personel.
Stanowisko RPO i postulowane działania
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje na pilną potrzebę:
- Wdrożenia mechanizmów zabezpieczających osoby o najniższych dochodach przed wzrostem kosztów usług opiekuńczych
- Przeprowadzenia ogólnokrajowej analizy:
- Potrzeb w zakresie usług opiekuńczych
- Efektywności ich udzielania
- Dostępności usług
W związku z tą sytuacją, Stanisław Trociuk zwrócił się do minister Agnieszki Dziemianowicz-Bąk o zajęcie stanowiska i rozważenie podjęcia odpowiednich działań zaradczych.
Aktualna sytuacja pokazuje, że wprowadzenie świadczenia wspierającego, choć miało poprawić sytuację finansową osób z niepełnosprawnościami, w praktyce może prowadzić do minimalizacji realnych korzyści finansowych poprzez wzrost kosztów niezbędnych usług opiekuńczych.